Nét đẹp hát Then của người Tày- Bắc Giang

Mùa xuân gắn với những làn điệu dân ca mượt mà, đằm thắm, dân ca, dân vũ của người dân tộc Tày- Nùng tỉnh Bắc Giang cũng mang trong mình những nét văn hóa độc đáo, mang đậm bản sắc riêng.

Then là hình thức sinh hoạt văn hoá tâm linh có từ lâu đời, và đã trở thành nét đẹp văn hoá truyền thống của người Tày, Nùng.Với những nét độc đáo riêng đó là sự kết hợp hài hoà giữa chất thiêng và chất văn nghệ. Có thể nói Then là hiện tượng văn hoá dân gian tổng thể có tính nguyên hợp, là hình thức nghi lễ diễn xướng nghệ thuật tổng hợp gồm có hát, nhạc, múa, trang phục.

Hát Then- nét đẹp văn hóa của dân tộc

Giá trị vượt thời gian

Phải nói rằng, trước hát then là sản phẩm của người Tày-Nùng, với bối cảnh xã hội trong quá khứ, niềm tin và nghi lễ luôn luôn gắn bó với nhau, niềm tin và ước nguyện được thông qua và thể hiện bằng các nghi lễ, vì thế mà có các hình thức Then khác nhau như: Kỳ Yên (cầu mong cho mưa thuận gió hòa), Giải hạn (cầu mong tránh khỏi tai họa), Lẩn ẻn (xem duyên phận của các đôi trai gái), Mừng thọ (lời cầu chúc cho người cao tuổi được sống lâu), Lẩu then (then cấp sắc) cùng các loại múa, múa hái hoa, múa kiếm, múa chèo thuyền, đoàn quân sluông múa chầu trong cung đình v.v…

Bà Siêu (xã Tân Hoa- Lục Ngạn) chia sẻ: “Xưa kia, cứ mỗi dịp hội xuân hay ngày Tết, thanh niên thường mang đàn tính ra gảy và hát giao duyên. Qua lời hát then, tiếng đàn tính, tiếng xóc nhạc làm cho trai gái sinh tình mà yêu nhau”.

Nghi lễ Then dân tộc Tày tại Bắc Giang vừa được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Trong tỉnh còn nhiều người cao tuổi say mê với Then, tiêu biểu như bà Hoàng Thị Khằm (90 tuổi) dân tộc Nùng, xã Biển Động; bà Hoàng Thị Siêu (82 tuổi) xã Tân Hoa (Lục Ngạn)... 

Một số địa phương còn mở lớp truyền dạy hát then, đàn tính cho giáo viên các trường có con em dân tộc. Trường Trung cấp Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã đưa nghệ thuật hát then, đàn tính vào giảng dạy trong chương trình chính khóa đối với các lớp năng khiếu và quản lý văn hóa...

Cho tiếng hát vang xa

Cùng với nỗ lực của ngành chức năng, một số huyện có hát Then cũng tích cực xây dựng và thực hiện các chương trình bảo tồn điệu hát này. Điển hình như huyện Sơn Động mời nghệ nhân tỉnh Lạng Sơn về truyền dạy hát then, đàn tính; hỗ trợ một phần kinh phí trang bị nhạc cụ, trang phục cho các CLB văn nghệ dân tộc Tày, Nùng. Hai năm một lần, huyện tổ chức ngày hội hát then, đàn tính để các nghệ nhân giao lưu học hỏi kinh nghiệm, cùng nhau giữ gìn, phát triển làn điệu then truyền thống.

Duy trì nét đẹp truyền thống dân tộc

Hát then là sự kết hợp hài hoà giữa yếu tố tâm linh và văn nghệ, qua đó phần nào đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hoá của người dân. Do ảnh hưởng của các loại hình âm nhạc đương đại, lớp trẻ dân tộc thiểu số hiện không mặn mà với làn điệu dân ca này. Cách bảo tồn và phát huy giá trị di sản Then tốt nhất là việc tự giữ gìn, phát huy trong cộng đồng mỗi dân tộc. Nhiều địa phương nên thành lập câu lạc bộ hát Then, cùng với các loại hình nghệ thuật truyền thống, hát Then nên được đưa vào các chương trình phục vụ du lịch để khai thác, hỗ trợ bảo tồn, đồng thời tạo điều kiện để Then “được sống” trong không gian cộng đồng.

Lập xuân tình nhạc tiểng Tày

Hà Trang